Hãy tưởng tượng một buổi sáng tháng Mười Ninh Thuận, khi gió Lào dịu bớt cái nóng bỏng, tiếng trống Paranung vang vọng từ tháp cổ, và hàng ngàn người Chăm trong trang phục rực rỡ tụ về bên những ngôi tháp đá bazan nghìn năm tuổi. Đó chính là lễ hội Katê – hay còn gọi là Mbang Katê – lễ hội lớn nhất, thiêng liêng nhất của đồng bào Chăm theo đạo Bàlamôn, được ví như “Tết cổ truyền” của dân tộc này. Không chỉ là dịp tưởng nhớ tổ tiên và các vị thần, Katê còn là bản giao hưởng sống động giữa nghi lễ trang nghiêm và niềm vui hội hè, nơi hồn cốt Champa xưa vẫn cháy bỏng trong từng điệu múa, tiếng kèn Saranai.
Bài viết được cung cấp bởi Chổi và Dụng Cụ Vệ Sinh Bông May. Chúng tôi chuyên cung cấp chổi đót quét nhà giá sỉ, xuất hóa đơn VAT, giao hàng tận nơi và bảo hành dài.
Nguồn gốc nghìn năm từ vương quốc Champa
Từ “Katê” bắt nguồn từ “Kattika” trong tiếng Phạn cổ Ấn Độ, nghĩa hẹp là lễ cúng tháng 7 lịch Chăm, nhưng rộng hơn là dịp tri ân tổ tiên, thần linh và các anh hùng dân tộc đã hóa thần. Lễ hội hình thành từ thế kỷ IV, khi Ấn Độ giáo du nhập vào vương quốc Champa, ảnh hưởng mạnh mẽ đến nghi lễ nông nghiệp và tôn giáo. Đến thế kỷ XIV-XV dưới thời vua Chế Bồng Nga hay sau vua Po Romé (thế kỷ XVII), Katê dần mang tính dân gian sâu sắc hơn, kết hợp giữa đạo Hindu và tín ngưỡng bản địa.
Năm 2017, lễ hội Katê được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định giá trị bất diệt dù trải qua bao thăng trầm lịch sử. Đây không chỉ là lễ của người Chăm Ahier (Bàlamôn) mà còn lan tỏa đến các cộng đồng Chăm Awal và Chăm Islam, dù mỗi nhóm có biến tấu riêng do ảnh hưởng Hồi giáo.
Thời gian và địa điểm: Hành hương về tháp cổ
Katê diễn ra vào ngày 1/7 lịch Chăm (thường cuối tháng 9 đến đầu tháng 10 dương lịch), kéo dài 3-7 ngày, thậm chí cả tháng với câu “bilan Katê” (tháng Katê). Năm 2025, lễ hội chính tại Ninh Thuận dự kiến từ 20-23/10/2025, tập trung ở các tháp linh thiêng:
- Tháp Po Klong Garai (Phan Rang): Nơi chính diễn ra đại lễ.
- Tháp Po Rome (Ninh Phước).
- Tháp Po Sah Inư (Phan Thiết, Bình Thuận).
Người Chăm từ khắp nơi, thậm chí nước ngoài, đổ về đoàn tụ – giống như người Kinh về quê ăn Tết.
Nghi lễ và phần hội: Linh thiêng hòa quyện rộn ràng
Lễ hội chia hai phần rõ rệt: phần lễ trang nghiêm tại tháp và phần hội vui tươi tại làng.
Phần lễ thiêng liêng
Bắt đầu bằng lễ rước y trang nữ thần Po Inư Nagar từ người Raglai xuống trao cho người Chăm – nghi thức giao thoa dân tộc đẹp đẽ. Tiếp theo là mở cửa tháp, tắm bệ thờ Linga-Yoni, mặc trang phục thần, đại lễ cúng tổ tiên với trống Ginang, kèn Saranai và điệu múa thiêng. Mọi người cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, con cháu phát đạt.
Phần hội sôi động
Sau nghi lễ, không khí bùng nổ với múa lân, hát dân ca, thi thổi kèn Saranai, đội nước vượt chướng ngại, làm bánh gừng, giã gạo, đi cà kheo, kéo co. Biểu diễn nghề truyền thống như làm gốm Bàu Trúc, dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp càng làm lễ hội thêm lung linh.
Ý nghĩa sâu sắc: Kết nối quá khứ – hiện tại – tương lai
Katê không chỉ cầu thần linh phù hộ mà còn gắn kết cộng đồng, giáo dục thế hệ trẻ về cội nguồn. Đây là dịp người Chăm xa xứ trở về, thăm viếng, chúc tụng nhau, xóa nhòa khoảng cách giàu nghèo. Với du khách, Katê là “cửa sổ” nhìn vào hồn Chăm Pa – nơi đất sét Bàu Trúc, tháp cổ và điệu múa quạt hòa quyện thành bản sắc bất diệt.
Mẹo tham gia: Ăn mặc kín đáo, tôn trọng nghi lễ, thử món cơm lam, thịt dê nướng Chăm và mua gốm lưu niệm. Đi mùa thu để tránh nắng gắt!